تأثیر نور uv-a بر تولید برخی ترکیبات فنلی و ضد اکسایشی گیاه رزماری (rosmarinus officinalis l.)

در فرآیندهای مربوط به سازگار شدن گیاهان به انواع تغییرات محیطی، کیفیت و کمیت متابولیت¬های ثانویه تولید شده در گیاه، دستخوش دگرگونی می¬گردد. برخی از این فرآورده های ثانویه گیاهی (مواد موثره) دارای ویژگی¬های دارویی بوده که می¬توانند برای سلامتی انسان سودمند باشند. مطالعات گذشته نشان داده است که تابش نور فرابنفش (uv) باعث تحریک تولید برخی از متابولیت¬های ثانویه در گیاهان می¬شود. در پژوهش¬ حاضر، اثرات نور فرابنفش از نوع uv-a با طول موج 360 نانومتر بر محتوای ترکیبات فنلی، ویژگی آنتی اکسیدانی (پاد اکسایشی) و برخی از صفات اگرومورفولوژیکی گیاه دارویی و معطر رزماری (rosmarinus officinalis l.) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در یک آزمایش گلخانه¬ای، گیاهان به مدت 40 روز، هر روز به مدت 1، 2 و 4 ساعت توسط نوردهی اشعه فرابنفش تیمار شدند. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، درصد وزن خشک گیاهان در اثر تابش فرابنفش کاهش یافت و در واقع بیشترین درصد وزن خشک تولید شده در گیاه شاهد مشاهده شد. بر اساس سنجش داده های مربوط به تولید رنگدانه اصلی گیاه، بیشترین میزان کلروفیل a (05/1 میلی گرم در گرم وزن تر) و کلروفیل کل (62/1 میلی گرم در گرم وزن تر) در گیاهان شاهدثبت گردید و گیاهان نوردهی شده به مدت 4 ساعت، با تولیدکمترین میزان کلروفیل a (67/0میلی گرم در گرم وزن تر )، کمترین میزان کلروفیل b (23/0میلی گرم در گرم وزن تر) و کمترین میزان کلروفیل کل (9/0 میلی گرم در گرم وزن تر) به نوردهی فرابنفش واکنش نشان دادند. البته تفاوت معنی¬داری در محتوای کلروفیل گیاهان شاهد و نوردهی شده به مدت 1 ساعت مشاهده نشد. تابش نور فرابنفش به مدت 2 و 4 ساعت نیز اثرات مشابهی را در میزان کلروفیل a، b و کل ایجاد نمود. عدم تابش نور فرابنفش و تابش به مدت 4 ساعت به ترتیب کمترین و بیشترین میزان فنل کل (48/112 و 45/216 میلی گرم در گرم وزن عصاره)، کمترین و بیشترین میزان فلاونوئیدکل (57/52 و 75/110 میلی گرم در گرم وزن عصاره) و همچنین کمترین و بیشترین فعالیت ضد اکسایشی (12/83 و 59/97 درصد) را سبب گشتند. در میان اسید های فنلیک موجود در گیاه، کارنوزیک اسید ترکیب غالب در همگی تیمارها بود و در میان فلاونوئیدهای شناخته شده برای این گیاه، نارینجنین فلاونوئید غالب تعیین شد. بیشترین غلظت کارنوزیک اسید و رزمارینیک اسید (به ترتیب 01/14 و 3/5 میلی گرم در گرم وزن تازه) در گیاهان تحت تیمار تابش به مدت 4 ساعت به دست آمد و کمترین میزان این دو ترکیب در گیاه شاهد (03/6 و 1/2 میلی گرم در گرم وزن تازه) تولید شد. نهایتاً بر اساس یافته¬های این پژوهش، افزایش تابش نور فرابنفش از نوع uv-a که برای سلامت انسان آسیب رسان نیست، در محیط رشد گیاه رزماری، این ظرفیت را دارد که باعث افزایش تولید مواد موثره فنلیک با ویژگی پاداکسایشی بالاتر شود.